Toelichting op de verschillen

De gemeente heeft over het jaar 2021 een voordelig financieel resultaat gerealiseerd van € 1.587.000. Ten opzichte van de stand van de gewijzigde begroting per 31 december, van € 602.000 nadelig, is het resultaat circa € 2,2 mln. gunstiger dan begroot.

Verloop begrotingssaldo
De onderstaande tabel geeft een beeld van het verloop van het resultaat gedurende het jaar. Na de vaststelling van de begroting 2021 is de begroting verschillende malen aangepast door middel van een raadsbesluit. Per saldo bedroegen deze begrotingswijzigingen € 3,6 mln. positief. De tabel maakt zichtbaar dat het saldo van de oorspronkelijke begroting zich in de loop van het jaar heeft ontwikkeld van een oorspronkelijk beginstand van € 4,226 mln. negatief tot een nadelig begroot saldo op 31 december van € 602.000.

Het rekeningresultaat 2021 wordt mede beïnvloed door in 2022 genomen raadsbesluiten. Deze hebben betrekking op het jaar 2021 en zijn daarom overeenkomstig de genomen besluiten in deze jaarstukken verwerkt. Het is echter niet meer toegestaan om de begroting hierop aan te passen. In het jaar 2022 is een raadsbesluit genomen over de actualisatie van de grondexploitaties die doorwerkt op het begrote resultaat 2021.

De in de onderstaande tabel genoemde raadsvoorstellen kunt u inzien via iBabs.

Toelichting op de in de jaarstukken verwerkte wijzigingen
In de regel zullen begrotingswijzigingen vooraf door het college aan de raad ter besluitvorming worden voorgelegd. Hiermee wordt dan toestemming gevraagd voor het realiseren van het beleid en voor besteding van het benodigde bedrag. Soms is een autorisatie vooraf niet mogelijk en wordt de raad achteraf geïnformeerd over de wijziging. In de onderstaande tabel wordt de raad geïnformeerd over de (nog) niet geautoriseerde afwijkingen boven de € 250.000.

Overzicht van structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves
Conform onze financiële verordening zijn in begroting en rekening geen reserves opgenomen ter dekking van kapitaallasten. Alle stortingen en onttrekkingen in begroting en jaarrekening zijn zodoende incidenteel van aard. Dit is ook te zien in de staat van incidentele baten en lasten

In het jaarverslag is op de programma’s per thema een analyse gegeven van de verschillen tussen de rekening en de bijgestelde begroting. Zoals in hoofdstuk 1 ‘Inleiding en leeswijzer’ is opgemerkt, bestaat de formele jaarrekening, waarop de accountantsverklaring is gebaseerd, uit dit hoofdstuk 4 en de hierna volgende hoofdstukken 5 en 6.

Nu maakt de genoemde analyse van de afwijkingen tussen de begroting en het overzicht baten en lasten formeel deel uit van de jaarrekening, maar mag van de commissie BBV ook worden opgenomen in het jaarverslag, mits beide onderdelen in één boekwerk zijn opgenomen en in de jaarrekening wordt verwezen naar het relevante onderdeel van het jaarverslag.

Om de leesbaarheid van de jaarstukken te vergroten willen we zoveel mogelijk herhaling in de jaarstukken vermijden. Daarom geven we in dit hoofdstuk inzicht op de afwijkingen per programma op hoofdlijnen, waarbij voor de verklaring van de verschillen wordt verwezen naar de verantwoording op de betreffende programma's (hoofdstuk 2 Programmaverantwoording, onderdeel Financiële analyse). Het onderstaande overzicht geeft de programmasaldi weer.

Jaarlijks wordt in de begroting een post voor onvoorziene lasten opgenomen (begroting 2021: € 100.000). Dit maakt het mogelijk om in het begrotingsjaar onvoorziene (dus niet begrote) uitgaven, die onontkoombaar en onuitstelbaar zijn (de 3 o’s), op te vangen. Uitgaven ten laste van de post onvoorzien moeten aan elk van deze 3 criteria voldoen. De post Onvoorzien maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit. In hoofdstuk 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing kunt u meer lezen over de relatie tussen risico’s en weerstandscapaciteit.

In 2021 is geen gebruik gemaakt van de post Onvoorzien. Er resteert een budget van € 100.000 dat niet is benut en als voordeel in deze rekening tot uitdrukking komt.

De lijst verstrekte subsidies wordt voortaan jaarlijks bij de jaarrekening geleverd en geeft inzicht in alle subsidies die verstrekt zijn voor de uitvoering van activiteiten in 2021. Daarbij zijn de subsidies in de volgende subsidiedomeinen verdeeld:cultuur, economie en media, groen en duurzaamheid, jeugd en onderwijs, restauratiesubsidie, sport, wijkzaken, zorg en welzijn en overige. Om een vergelijking met 2020 te kunnen maken worden de verstrekte subsidies uit 2020 ernaast gepresenteerd. In 2021 is een totaal van € 16.931.316 aan subsidies verstrekt. De lijst is opgesteld op basis van de volgende uitgangspunten:

- het gaat om alle subsidies die de Gemeente Hilversum heeft verstrekt, ongeacht de herkomst van middelen
- het gaat om subsidies waarvan de verlening betrekking heeft op 2021. Nog niet alle subsidies over 2021 zijn al vastgesteld.
- het jaar waarin de activiteit plaatsvindt is leidend. Bij subsidies over meerdere boekjaren, is het subsidiebedrag opgenomen dat overeenkomt met het percentage van de activiteiten dat in 2021 plaatsvindt. Voorbeeld: bij 50% van de kosten/activiteiten in 2020 ook 50% van de subsidie in 2021.

- namen van natuurlijke personen zijn anoniem gemaakt in de lijst.
- voor aansluiting met de boekhouding is onderaan een regel opgenomen voor subsidies die in 2021 (terug)betaald zijn, waarvan de activiteiten niet op 2021 betrekking hebben.

Algemeen
Bij de rechtmatigheidscontrole vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium. In de toelichting op het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) wordt begrotingsrechtmatigheid omschreven als:

‘Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, alsmede de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag, evenals het begrotingsjaar van belang zijn.’

Er zijn een aantal verschillende begrotingsoverschrijdingen te onderscheiden. Bij de toetsing van begrotingsafwijkingen kunnen, volgens de Commissie BBV, ten minste de volgende “soorten” begrotingsafwijkingen worden onderkend:

De werkelijke lasten op programmaniveau mogen de begrote lasten na de laatste begrotingswijziging in beginselniet overschrijden. Daar waar de lasten de begroting wel overschrijden, is het voor het beoordelen van debegrotingsrechtsmatigheid van belang in hoeverre de overschrijding past binnen het door de gemeenteraadgeformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door aan de lasten gerelateerde hogere inkomsten.

Bij een drietal programma’s (1, 4 en 5) in de onderstaande tabel is sprake van een overschrijding van de lasten ten opzichte van de geactualiseerde begroting. Kostenoverschrijdingen die op grond van het voorgaande als onrechtmatig moeten worden gekwalificeerd zijn in de analyse begrotingsoverschrijdingen toegelicht.

Analyse begrotingsoverschrijdingen
De toe te passen normen voor het begrotingscriterium zijn op hoofdlijnen door de wetgever bepaald (artikel 189, 190, 191, 192 van de Gemeentewet). Meest essentieel hierin is dat:

• De lasten in het jaar en de bijbehorende balansmutaties de begroting niet mogen overschrijden;
• Dat de wijzigingen van de begroting in het desbetreffende begrotingsjaar (uiterlijk 31-12) besloten moeten zijn;
• De toevoegingen en onttrekkingen aan elk van de bestemmingsreserves overeenkomstig de gewijzigde begroting zijn, behalve voor die reserves waarvan de raad heeft vastgesteld dat een verschil op realisatiebasis met de reserve verrekend mag worden.

Aanvullend heeft de raad  in de financiële verordening bepaald dat zij de baten en lasten op programmaniveau autoriseert. Voor het benodigde inzicht hebben we in de analyse het niveau van de taakvelden (ambities) gepresenteerd.

Aangezien een lastenoverschrijding op programmaniveau een saldo is van meerdere onderdelen binnen een programma, is het mogelijk dat de nadere uitsplitsing van de overschrijdingen kan leiden tot een hoger bedrag aan overschrijdingen dan het saldo van overschrijdingen op het programma. Op bepaalde programmaonderdelen zijn namelijk ook lagere lasten dan begroot gerealiseerd. Deze zijn in het kader van de beoordeling van de begrotingsrechtmatigheid buiten beschouwing gelaten.

In onderstaande analyse is een ondergrens gehanteerd van minimaal € 100.000 ten opzichte van de actuele begroting. In het bovenstaande overzicht is te zien dat de programma's 1, 4 en 5 een overschrijding hebben van de geautoriseerde (begrote) lasten.

Programma 1:

Binnen taakveld Ruimtelijke Ordening is de begroting met € 0,8 miljoen aan lasten overschreden als gevolg van extra werkzaamheden uitgevoerd ten behoeve van anterieure overeenkomsten die gedekt worden door de ontvangen bijdragen van de externe ontwikkelaars.

Binnen taakveld Bouwen en Wonen is de begroting met € 0,9 miljoen aan lasten overschreden als gevolg van hoofdzakelijk een toename van aanvragen voor omgevingsvergunningen. Met de RIB 2021-84 heeft het college de raad geïnformeerd over de toename van aanvragen voor omgevingsvergunningen met als financieel effect een verwachte meeropbrengst van € 1 miljoen. De begrote baten zijn in het begrotingsjaar gewijzigd maar de corresponderende lasten niet. De realisatie van deze extra capaciteit voor de afhandeling wijkt daarom nadelig af van de begroting.

Binnen taakveld Sportaccommodaties is de begroting met € 0,6 miljoen aan lasten overschreden omdat Optisport vanaf 2021 wordt aangemerkt als een organisatie met winstoogmerk. Dit heeft als gevolg dat de huur (kostendekkend) en de exploitatiebijdrage verhoogd dient te worden. Dit resulteert in een hogere exploitatiebijdrage en daarmee extra lasten maar ook met corresponderende hogere huuropbrengsten in de begroting. Daarnaast heeft de gemeente Hilversum in overleg met Optisport voor 2020 en 2021 specifieke uitkeringen ter dekking van het exploitatietekort voor zwembad de Lieberg aangevraagd bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangevraagd en toegekend gekregen. De toekenning heeft tot gevolg dat de subsidielasten de begroting verder hebben overschreden. Echter staat tegenover deze extra lasten ook een specifieke uitkering van het ministerie.

Binnen taakveld Riolering is de begroting met € 0,6 miljoen aan lasten overschreden. De nacalculatie van de in de rioolheffing betrokken lasten en baten en het daaruit voortvloeiende voor- of nadeel wordt jaarlijks verrekend met de egalisatievoorziening riolering. Waar in de begroting 2021 nog rekening is gehouden met een onttrekking van € 1,2 miljoen, blijkt uit de nacalculatie dat er in de realisatie slechts € 0,5 miljoen onttrokken hoeft te worden.

Binnen taakveld Milieubeheer is de begroting met € 0,4 miljoen aan lasten overschreden. De ontvangen subsidies van het rijk, betreffende de Proeftuin Aardgasvrije Wijken voor de Hilversumse Noordelijke Meent (PAW), Regeling Reductie Energieverbruik (RRE) en Regeling Reductie Energieverbruik Woningen (RREW) en twee subsidies van de provincie Noord-Holland voor aardgasvrije Meent en wijkwarmte Kerkelanden zijn ingezet ter dekking van deze uitgevoerde extra activiteiten.

Conclusie: De hogere lasten zijn onrechtmatig alleen wegen deze niet mee in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant omdat de hogere lasten geheel of grotendeels zijn gecompenseerd door direct hieraan gerelateerde baten (categorie 1).

Programma 4

Binnen taakveld Openbare orde en veiligheid is de begroting met € 0,4 miljoen aan lasten overschreden. Voor de handhaving van de quarantaineplicht zijn in 2021 extra lasten gemaakt. Het rijk heeft daarnaast aanvullende middelen ter beschikking gesteld om de controle op coronatoegangsbewijzen door de horeca, cultuur, sport en overige organisaties mogelijk te maken. Hiervoor heeft de gemeente Hilversum € 0,2 miljoen aan extra baten ontvangen. Dit bedrag is vervolgens door de gemeente in 2021 uitgekeerd aan Hilversumse organisaties. De gerealiseerde extra lasten alsmede de corresponderende gerealiseerde extra baten zijn niet begroot.

Binnen taakveld Burgerzaken is de begroting met € 0,4 miljoen aan lasten overschreden. De hogere afdrachten aan het rijk voor de toegenomen aanvragen voor verkrijging Nederlanderschap staan in relatie tot de extra leges. Daarnaast is in 2021 sprake geweest van extra inzet op burgerzaken en het klantcontactcentrum. Door achterstanden in de dienstverlening en een verhoogd ziekteverzuim als gevolg van de corona pandemie was het noodzakelijk extra capaciteit in te zetten om de inwoners zo goed mogelijk van dienst te zijn. In RIB 2021-101 met als onderwerp 'reserve Covid-19 aanvullende maatregelen gemeentelijke organisatie’ is de raad hierover geïnformeerd.

Binnen taakveld Bestuur is de begroting met € 0,3 miljoen aan lasten overschreden. In 2021 is € 0,1 miljoen meer uitgegeven aan samenwerkingen (VNG, G40 en Rom Utrecht) dan is begroot. Aanvullend heeft de waarnemend burgemeester, de procedure voor de nieuwe burgemeester en het raadsonderzoek WMO/Welzijn € 0,2 miljoen aan extra lasten veroorzaakt.

Conclusie: De hogere lasten zijn onrechtmatig alleen wegen deze niet mee in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant omdat de hogere lasten geheel of grotendeels zijn gecompenseerd door direct hieraan gerelateerde baten (categorie 1).

Programma 5

Binnen taakveld Lokale belastingen is de begroting met € 0,7 miljoen aan lasten overschreden. Vanaf 2022 zijn gemeenten wettelijk verplicht om alle WOZ-woningtaxaties te baseren op de gebruiksoppervlakte (GBO) en niet meer op de kubieke meters. De benodigde extra werkzaamheden voor deze overgang zijn uitgevoerd in 2021. Deze extra werkzaamheden waren niet begroot en resulteren in een nadeel van € 0,4 miljoen. Gemeente Hilversum voert dit traject ook uit voor de gemeente Wijdemeren en deze kosten zijn doorberekend en daarmee wordt € 0,1 miljoen vergoed.
Binnen taakveld Grondexploitatie is de begroting met € 0,2 miljoen aan lasten overschreden.
Voor verlieslatende grondexploitaties dient een voorziening op basis van contante waarde getroffen te worden. Op basis van de actualisatie van het Stationsplein is een (contant) verlies berekend van € € 0,3 miljoen. Hier ligt een separaat raadsvoorstel in 2022 aan ten grondslag.

Conclusie: De hogere lasten zijn onrechtmatig alleen wegen deze niet mee in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant omdat de hogere lasten geheel of grotendeels zijn gecompenseerd door direct hieraan gerelateerde baten (categorie 1).

Mutaties Reserves

Op de mutaties van de reserves zien we afwijkingen op drie programma's, deze afwijkingen zijn gerelateerd aan afwijkingen op de baten en lasten. Het betreft mutaties in reserves waarvan de raad besloten heeft dat deze per jaareinde op basis van de realisatiecijfers mogen worden afgewikkeld waardoor geen sprake is van een begrotingsonrechtmatigheid.

Afgesloten investeringskredieten

In 2021 worden ook enkele investeringskredieten afgesloten met een overschrijding van het door de raad beschikbaar gestelde budget. Het betreft de volgende specifieke investeringen per programma:
                             bedragen x € 1.000

Deze overschrijding van activeerbare activiteiten (investeringen) zijn in principe onrechtmatig, maar tellen niet mee voor het oordeel omdat het effect van deze overschrijdingen pas zichtbaar wordt in de afschrijvings- en financieringslasten in latere jaren (categorie 7b).